არაჩვეულებრივი ოსტატების ცოდნა არ უნდა დაიკარგოს

საქართველოს მხატვართა კავშირის თავმჯდომარე გურამ ცერცვაძე პრეზიდენტმა
მიხეილ ყაველაშვილმა ღირსების ორდენით დააჯილდოვა. მე თუ მკითხავთ, მას ეს ჯილდო ცოტა ადრეც ეკუთვნოდა. რატომ? იმიტომ, რომ ჯერ ერთი, დიდი წვლილი მიუძღვის სააკაშვილის რეჟიმის დემონტაჟში და მეორეც - მთელი ცხოვრება ახალგაზრდებს ზრდის და უკვე მოქმედ მხატვრებსაც პატრონობს. არ დაგიმალავთ, იგი ჩემი
პედაგოგიც იყო მოსე თოიძის სახელობის სამხატვრო სასწავლებელში,
ფერწერას მასწავლიდა. თუ ვინმე იმსახურებს ამ ჯილდოს, ეს ბატონი გურამია.

- ბატონო გურამ, გილოცავთ ჩვენი გაზეთის სახელით და გისურვებთ წარმატებებს.
- მადლობა, მხოლოდ მე არ დამაჯილდოვეს, კიდევ რამდენიმე იყო - მოქანდაკე გია ჯაფარიძე, ფერმწერი გია მარგველაშვილი და სამხატვრო აკადემიის პროფესორი თამარ გრიგოლია. არა მხოლოდ მხატვრები დაჯილდოვდნენ, იქ იყვნენ ხელოვნების სხვა სფეროების წარმომადგენლები.
- მე ვფიქრობ, ეს არის თქვენი სფეროს დაფასება. წინა ხელისუფლების დროს იყო უყურადღებობა, დაუფასებლობა და მეტიც, თითქმის ყველაფერი წაგართვეს, რაც კი რამ გაგაჩნდათ მხატვრებს.
- ჩვენ ძალიან ბევრი რამე დავკარგეთ წინა ხელისუფლების დროს. რა თქმა უნდა, ეს არის ჩვენი დაფასება.
1990-იანი წლებში, კანონიერი ხელისუფლების დამხობის შემდეგ დაიწვა და განადგურდა მხატვრის სახლი, 6 მილიონის ქონება გაცამტვერდა. ამას თავი დავანებოთ, ეს იყო კულტურის არაჩვეულებრივი კერა. ამ ტერიტორიის დასაბრუნებლად წლების განმავლობაში ვიბრძოლეთ წინა ხელისუფლების პერიოდში, სასამართლოს საშუალებით დავიბრუნეთ კიდეც, უზენაესმა სასამართლომაც გადაწყვიტა ჩვენს სასარგებლოდ საქმე, მაგრამ შემდეგ ბენდუქიძის ჩარევით ეს გადაწყვეტილება შეცვალეს და ტერიტორია გადასცეს მოწინააღმდეგე მხარეს. ამ ადგილზე დღეს არის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი, ძალიან კარგი საქმე გაკეთდა, მაგრამ ჩვენ იქ აღარაფერი გვეკუთვნის. მიუხედავად უამრავი თხოვნისა, მიმართვისა, ვერანაირი კომპენსაცია ვერ მივიღეთ. მაშინ ბევრი ადამიანი დაზარალდა, რაც დაიწვა, გასაგებია, მერე ქანდაკების კომბინატზე გადავიდნენ, საამქროებს მიადგნენ და სხვა რამეებიც მიაყოლეს.
- თქვენი ქონება განიავდა „ნაციონალების“ ზეობის ხანაში, ხომ?
- რა თქმა უნდა, ეს იყო „ნაცების“ ზეობის ხანა, უფრო სწორად, უზნეობის ხანა.
- გიული ალასანიამ მხატვართა კავშირის თავმჯდომარედ თავისი დაქალი რომ დანიშნა, რა გვარის ქალი იყო?
- დანიშნა, ცოტა ისეთი ნათქვამია, ჩვენთან ეს ამბავი არჩევნებით ხდება. ეს იყო ცისანა მჭედლიძე, შენ გახსოვს მაშინდელი პერიპეტიები, ეს ქალი მეგობრობდა გიული ალასანიასთან. მანამდე იყო გია ბუღაძე. ბევრი რამე დაიკარგა, იმდენად მნიშვნელოვანი ქონება გასხვისდა და დაიკარგა - ნამუშევრები, ბიბლიოთეკაც გვქონდა, ეგეც განადგურდა. ჩვენ მაშინ მივმართეთ შესაბამის სტრუქტურებს, ჩვენთვის რაღაც კომპენსაცია მოეცათ, მაგრამ არა, პირიქით, საერთოდ წინააღმდეგნი იყვნენ შემოქმედებითი კავშირების არსებობისა. ამათ არ ესმით, რამხელა კარგი საქმეები გააკეთეს ამ შემოქმედებითმა კავშირებმა, ეს იყო აღორძინების ეპოქა. არ მესმის, რატომ უნდა ყოფილიყვნენ ამის წინააღმდეგნი?
- მე მგონი, თქვენ, მხატვრებს მაინც გაგიმართლათ, ავტომატებით არ დაგადგნენ თავზე და ისე არ გამოგყარეს, როგორც მწერლებს მოექცნენ.
- ფაქტობრივად ჩვენ დასაკარგ-წასართმევი აღარაფერი გვქონდა, ეს დაგვრჩა, სადაც ახლა ვიმყოფებით საბურთალოზე, აქვე გვაქვს კერამიკის არაჩვეულებრივი საამქრო, აქ არის მხატვართა სახელოსნოები...
- ესე იგი, კერამიკის საამქრო მაინც დაგრჩათ, ხომ?
- კი, სადაც ადრე სამხატვრო კომბინატი იყო, აქ ვიმყოფებით და სახელმწიფომ გადმოგვცა უზურფრუქტით. აქ არის ჩვენი გალერეაც. ეს ყველაფერი ჩვენი მხატვრების შემოსავლებით არის აშენებული თავის დროზე. ძალიან დიდი დაკვეთები მოდიოდა, მილიონობით შემოსავლები ჰქონდა სამხატვრო ფონდს. კანონმდებლობა, რომელიც მაშინ მოქმედებდა, დღესაც მოქმედებს, მე ამის თაობაზე მქონდა საუბარი პარლამენტის თავმჯდომარესთან, შალვა პაპუაშვილთან, კულტურის კომიტეტის თავცმჯდომარესთან, გიორგი გაბუნიასთან, ისინი ყურადღებით მოეკიდნენ ამ საკითხებს, ჩვენ უახლოეს ხანში მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებებს ველოდებით.
- ბატონო გურამ, ეს რა კანონზეა საუბარი?
- არსებობს „კანონი შემოქმედ მუშაკთა და შემოქმედებითი კავშირების შესახებ“, ყველა შემოქმედებითი კავშირი ამ კანონს ეფუძნება.
- რა არის ამ კანონში თქვენთვის სახეირო?
- ძალიან კარგი კანონია, მაგრამ რაღაც მუხლებია შესაცვლელი, მოძველებულია. მე მქონდა ამ თემაზეც გიორგი გაბუნიასთან საუბარი, ის განათლებული და კომუნიკაბელური პიროვნებაა, უახლოეს ხანში კიდევ უნდა შევხვდე, ამ საკითხებს ჩავუღრმავდებით. ირაკლი კობახიძემაც ისაუბრა ამ თემაზე, როცა ჩვენ დაგვაჯილდოვეს. ადრე არავინ არ გვისმენდა, არავინ ყურადღებას არ გვაქცევდა, ახლა უკვე მზად ვართ თანამშრომლობისთვის. ათასობით წევრი გვყავს, ჩვენ დიდი პოტენციალი გაგვაჩნია.
- რამდენი წევრი გყავთ?
- დაახლოებით სამი ათასამდე რეგიონების ჩათვლით.
სულ ვეუბნები მომავალ თაობას, იმ უბედურმა წლებმა ქვეყანას რა მოუტანა. იმის გამოძახილი დღემდე გრძელდება, რა დამხობა, რის დამხობა, ქვეყანას მივხედოთ, რამე არ მოგწონს? თქვი ნორმალურად შენი აზრი მხატვარმაც, რეჟისორმაც, მუსიკოსმაც, მსახიობმაც, ერთმანეთს აუცილებლად თავ-პირი უნდა დავალეწოთ? ჩვენ ბეწვის ხიდზე გავდივართ ყოველდღიურად, მთელ მსოფლიოში დაძაბული მდგომარეობაა, კაცმა არ იცის, ხვალ რა იქნება და ქვეყნის შიგნით კიდევ ცეცხლის დანთება გვინდა? ახლა რომ თავისუფალი აზრის გამოხატვაა, როდისმე ასე ყოფილა?
- ხშირად ნამეტანიც კი მოსდით აკაცუკებს.
- კი, ბატონო, გამოთქვან თავიანთი აზრი, ნუ შეგვჭამენ, მთლად ნუ გაგიჟდებიან.
- ბატონო გურამ, როგორც მახსოვს, თქვენ ერთი საამქრო ორხევშიც გქონდათ.
- გვაქვს, მაგის წაღებაც უნდოდათ, მაგრამ გადავარჩინეთ, ეგ არის ქანდაკებების საამქრო. ფაქტობრივად გასხვისებული იყო, ჩვენ გადმოგვცეს, მაგრამ სახელმწიფო საკუთრების სტატუსი აქვს.
- ამჟამად მოქმედებს?
- ახლა ერეკლე მეორის ძეგლი რომ დაიდგა, ჩვენთან ჩამოასხეს. იქ ძალიან კარგი სპეციალისტები მუშაობენ, ბრწყინვალე პროფესიონალები არიან. საჩამომსხმელო საამქროები სხვებმაც გახსნეს თბილისში, მაგრამ ეს ერთ-ერთი უძველესი საამქროა, თავის დროზე დავით აღმაშენებლის ძეგლიც იქ ჩამოისხა.
- რამდენიმე დღის წინ პრემიერ-მინისტრმა წარმოგვიდგინა განათლების რეფორმის გეგმა, ამ მხრივ არანაკლები პრობლემებია თქვენს სფეროშიც - თბილისში გვქონდა თოიძის სამხატვრო სასწავლებელი, ასევე გვქონდა იაკობ ნიკოლაძის სამხატვრო ტექნიკუმი, ორივე გაქრა, დაიხურა და შენობები გასხვისდა. არ გქავთ სურვილი, რომ ეს ორი სასწავლებელი განახლდეს? არ შეიძლებოდა დახურვა რამდენიმე მიზეზის გამო, ჯერ ერთი, ეს იყო სამხატვრო აკადემიის ბაზები და მეორეც - აქ იზრდებოდნენ საუკეთესო ხელოვანები და ხელოსნებიც კი.
- ძალიან სამწუხაროა, რომ ეს ორი პრესტიჟული სასწავლებელი გაანადგურეს. სადაც თოიძის სასწავლებელი იყო, იქ ახლა სასტუმროა. ამჟამად ამ სპეციალობის ხალხი აღარსად მზადდება. ამ დროს არაჩვეულებრივი ოსტატების თაობა ისე მიდის, რომ თავიანთ ცოდნას ვერავის ვერ გადასცემენ. ჩვენ ვზრდიდით მომხატველებს, არქიტექტურული დეტალების ჩამომსხმელებს, საიუველირო ნაწარმის სპეციალისტებს, გობელენის მქსოველებს. ნიკოლაძის სამხატვრო სასწავლებლის კურსდამთავრებული არაფრით ჩამოუვარდებოდა სამხატვრო აკადემიის კურსდამთავრებულს. გახსოვს, მეც იქ ვმუშაობდი, ისეთი დონის ნამუშევრები გვქონდა, უცხოეთში გადიოდა. ახლა რომ მიდის ჩვენი ეკლესია-მონასტრების აღდგენითი სამუშაოები, ეს ხომ მაღალი დონის პროფესიონალებმა უნდა შეასრულონ? ამას უცხოელი ისე ვერ გააკეთებს, როგორც ქართველი. საიდან მოვიყვანოთ სპეციალისტები, თუ არ აღვზარდეთ? ალბათ გახსოვს, ვაპროტესტებდით, დაჭერაც დამიპირეს. ამ ორი სასწავლებლის აღდგენაზე საუბარი მიდის.
- რა დონეზე მიდის?
- ერთი კარგი მხატვარია, ირაკლი ფაჩულია, ამაზე იბრძვის და როგორც ვიცი, წინსვლა არის, საკითხი დადებითად გადაწყდა. ეს სასწავლებლები ადრინდელი სახით ვეღარ აღდგება, მაგრამ რამდენიმე პროფესიის განახლება შეიძლება.
- ვფიქრობ, სწორედ ახლაა აღდგენის დრო, როცა განათლებაში დიდი რეფორმა იწყება.
- ეს თუ გაკეთდა და ვიცი, რომ გაკეთდება, ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება მთელი საქართველოსთვის. გემახსოვრება, რა დონეზე იყო მხატვრული ჭრა, ცხონებული ვასილ საღლიანი ასწავლიდა. იყო ქვის მხატვრული დამუშავება. ჩვენი სტუდენტები პრაქტიკას გადიოდნენ რუსთაველის თეატრში, მარჯანიშვილის თეატრში.
- მაგალითად, მე ვამაყობ, რომ რუსთაველის თეატრის შიდა ინტერიერი ჩემი და ჩემი ჯგუფელების მოოქროვილია, ძირითადად ჭერზე ვმუშაობდით.
- დიახ, მახსოვს, ოპერის თეატრსაც ჩვენ გავუკეთეთ რესტავრაცია. 1980-იან წლებში მოსკოვში ოლიმპიადა რომ ტარდებოდა, მთელი ჯგუფი მე ჩავიყვანე ზურაბ წერეთელთან, გაფორმებაზე ვმუშაობდით.
- ჩვენ უკრაინაშიც ვიყავით, ერთ-ერთი ატომური ელექტროსადგურის ეზოში მოზაიკა გავაკეთეთ, თუ არ ვცდები, ნიკოლაევში იყო.
- დიახ, მოთხოვნა იყო ჩვენზე და ყველგან დავდიოდით. როგორ მოისპო ეს ყველაფერი? ჩეხოსლოვაკიასთან გვქონდა გაცვლითი პროგრამები, ბულგარეთთან.
- და ბოლოს, ცოტა ხნის წინ თქვენს საამქროს და ოფისს თვალი დაადგეს ძმებმა ბეჟუაშვილებმა, მაგ ადგილზე ჩვენი ევროპული სკოლა უნდა განვავითაროთო, თუ არ ვცდები, მეზობლად გყვანან და გაფართოება მოინდომეს. ეგ საქმე როგორ დასრულდა?
- კი, მთელი ტერიტორიის შესყიდვა უნდოდათ.
- გადავრჩით?
- ეგ საკითხი გადაწყვიტა ირაკლი კობახიძემ, ამიერიდან ვერავინ შეგვეხება. მე პირადად მქონდა მასთან საუბარი და გარკვევით თქვა, რომ ქართველ მხატვრებს არავის დააჩაგვრინებენ. თუ რამე იქნება სათქმელი, ყოველთვის ვიტყვი, შენ იცი ჩემი ხასიათი, ისიც იცი, რა დღეში ვიყავი „ნაცების“ დროს.
- ვიცი, რა დღეში იყავით, ცირკის ასახვევში შიშველი კაცის ძეგლი რომ დადგეს და პრომეთე დაარქვეს.
- აბა, კაცო, რა თანხები მისცეს ვიღაც უნიჭოს ბიუჯეტიდან. მერე მოაშორეს იქიდან, თვითონვე შერცხვათ. დღეს პროცესები კარგად მიდის, ვნახოთ, რა იქნება შემდგომში.
- პრომეთე კი ავიღეთ, მაგრამ რესპუბლიკის მოედნიდან ველოსიპედი ვერ ავიღეთ.
- მე კინაღამ დამიჭირეს მაგ პრომეთეს გამო, ველოსიპედი ვერ ავიღეთ, შლოპანცები ავიღეთ. უკეთესი ძეგლები და ბიუსტებია დასადგმელი. იმ აღმაშენებლის ძეგლის გადატანაზეც რა დღეში ჩავვარდი, როგორ ვაპროტესტებდი. ვინ გვისმენდა? გაჩერდი, თორემ გაგბაწრავენო, მაფრთხილებდნენ. დრო ყველაფერს თავის ადგილს მიუჩენს, როგორც მიუჩინა ზოგიერთ ვაიპოლიტიკოსს. რჩება ღირებულებები, რჩება ქართული ხელოვნება და რჩება ქართული კულტურა.